อนุสาวรีย์พ่อขุนรามคำแหงมหาราช ตั้งอยู่ที่อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย สร้างขึ้นเพื่อถวายเป็นราชสักการะแด่พ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระมหากษัตริย์ในสมัยสุโขทัยผู้มีพระมหากรุณาธิคุณอันยิ่งใหญ่ต่อปวงชนชาวไทย และทรงมีพระปรีชาสามารถนานัปการ เช่น การประดิษฐ์อักษรไทย การปกครองแบบพ่อปกครองลูก ทรงเป็นนักปกครองที่ทำให้บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์ และร่มเย็นเป็นสุข อนุสาวรีย์พ่อขุนรามคำแหงมหาราช ได้มีพิธีวางศิลาฤกษ์ เมื่อวันที่ ๒๖ พฤษจิกายน ๒๕๑๒

ตามพระราชประวัติ พระองค์เป็นพระราชโอรสองค์เล็กของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงค์พระร่วง กับนางเสือง (ซึ่งน่าจะเป็นธิดาของพ่อขุนศรีนาวนำถุมเจ้าเมืองสุโขทัย ข้อนี้ thaiphotosite คิดเอาเองนะ เพราะอ่านจากประวัติของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ว่า นางเสืองเป็นขนิษฐาของพ่อขุนผาเมือง โอรสของพ่อขุนนาวนำถุม) พ่อขุนรามคำแหงฯ มีพระเชษฐา ๒ พระองค์ องค์โตสิ้นพระชนม์แต่ยังเยาว์ องค์กลาง คือ พ่อขุนบาลเมือง ซึ่งได้ปกครองเมืองสุโขทัยต่อจากพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ตามประวัติไม่ได้กล่าวถึงสุโขทัยสมัยพ่อขุนบาลเมือง แต่มากล่าวถึงมากเมื่อพ่อขุนรามคำแหงฯ ขึ้นปกครองต่อจากพระเชษฐา โดยหลักศิลาจารึกที่ ๑ ระบุว่าในสมัยของพ่อขุนรามฯ เมืองสุโขทัยได้ย้ายจากบริเวณวัดพระพายหลวงมาอยู่ที่วัดมหาธาตุ และได้สรรเสริญว่า พระองค์ทรงเป็นนักรบผู้ปรีชา สามารถเอาชนะขุนสามชนเจ้าเมืองฉอด ตั้งแต่พระชนม์ได้ ๑๙ พรรษา